Zabytki

Od wieków wizytówką miasta jest, stojący na skwerze przy kościele św. Bartłomieja, najstarszy znak drogowy - słup koniński zwany milowym. Wyznacza on połowę drogi między Kruszwicą a Kaliszem usytuowanych na szlaku bursztynowym. Słup jest w kształcie kręgla, o wysokości 252 cm, wykonany z piaskowca. Inskrypcja na słupie głosi, że został on ufundowany w 1151 roku przez komesa Piotra. Jej treść jest przedmiotem licznych kontrowersji dotyczących zarówno fundatora jak i umieszczonej na słupie daty. Jedna z hipotez sugeruje podobieństwo pomiędzy konińskim słupem a tzw. Mnichem znalezionym na Śląsku, uchodzącym za zabytek celtycki.

Ratusz. Należy przypuszczać, iż pierwszą budowlę ratusza wzniesiono wkrótce po lokacji miasta na prawie magdeburskim, tj. po roku 1293. Obok niego mieściły się zapewne jatki i kramy będące uposażeniem wójta konińskiego. Było to zgodne z ówczesnymi zasadami budowy miast, gdzie najistotniejszą czynnością było wytyczenie rynku , który stanowił serce miasta, i na którym stawiano najważniejszy obok kościoła budynek, ratusz. Przez wieki koniński ratusz dzielił losy miasta i jego mieszkańców. Wielokrotnie niszczony na skutek najazdów wroga i klęsk elementarnych, podnoszony był z ruin przez kolejne pokolenia koninian. Między innymi spłonął w czasie najazdu krzyżackiego w roku 1331, a w późniejszych wiekach dwukrotnie niszczyli go Szwedzi. Pierwszy raz w czasie potopu szwedzkiego w roku 1656, a drugi raz podczas wojny północnej w roku 1707. Kolejne zniszczenia wojenne powtarzające się epidemie i regres gospodarczy doprowadziły miasto w połowie XVIII w. do głębokiego upadku.

Miarą zubożenia był fakt, iż przez kilkadziesiąt lat Konin nie posiadał ratusza, zniszczonego we wspomnianym roku 1707. Władz miasta i jego obywateli nie stać było na jego odbudowę. Ostatecznie jednak wybudowano przed 1784 r. nowy ratusz położony w tradycyjnym miejscu, czyli w środkowej części rynku. W tymże budynku mieścił się - jak wynika z opisów pruskich władz zaborczych z roku 1793 - odwach i magazyny, a obok niego urządzono nową studnię. Niestety i ta budowla spłonęła w kolejnym pożarze miasta.

Po tym nieszczęściu podjęto zakrojone na szeroka skalę prace zmierzające do uporządkowania zabudowy miejskiej, w związku z czym zrezygnowano ze średniowiecznej koncepcji urbanistycznej miasta. Zdecydowano nie odbudowywać ratusza na rynku, lecz przenieść go na nowe miejsce u zbiegu ulic Królewskiej i Nowej (obecnie 3 Maja i Wiosny Ludów) i w tym właśnie miejscu pomiędzy 1796 a 1803 rokiem wzniesiono obecny ratusz.

Wewnętrzne rozplanowanie ratusza było wówczas nieco odmienne od współcześnie nam znanego. Budynek posiadał bowiem dwa wejścia. Jedno usytuowane w miejscu, w którym znajduje się obecnie istniejące wejście, drugie natomiast - a zarazem główne - znajdowało się pomiędzy środkowymi kolumnami frontowej fasady gmachu. Na parterze w części północnej znajdowała się najprawdopodobniej wozownia. Rzecz ciekawa, że wewnętrzne rozplanowanie piętra wyklucza możliwość istnienia tam dużej sali posiedzeń rady miejskiej znanej z późniejszego okresu.

Na przestrzeni bez mała dwóch wieków istnienia ratusz był kilkakrotnie remontowany i przebudowywany, co doprowadziło do częściowej zmiany jego wyglądu zewnętrznego, a jeszcze bardziej do zmian wewnątrz gmachu. Gruntowny remont, którego ślady odnajdujemy w aktach miejskich, przeprowadzono w latach 1916 - 1917, kiedy również zmieniono wyposażenie ratusza i prawdopodobnie podwyższono wieżę zegarową. Częściowego remontu sal ratuszowych dokonano także w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia. Kolejną restaurację, połączoną z wymiana konstrukcji stropów i dachu oraz zmianą wystroju wnętrz, przeprowadzono w latach 1986 - 1996 i ona nadała konińskiemu ratuszowi dzisiejszy wygląd i blask.

Jednym z najstarszych zabytków miasta jest kościół św. Bartłomieja. Najprawdopodobniej wzniesiony na przełomie XIV i XV wieku jest budowlą trójnawową o układzie bazylikowym. Kaplica gotycka przy prezbiterium powstała w XV wieku. Ołtarz główny jest w stylu neogotyckim, zaś dwa ołtarze w bocznych nawach są barokowe. W prezbiterium znajduje się wczesnobarokowy nagrobek marszałka koronnego, starosty konińskiego - Stanisława Przyjemskiego. Jedna z najcenniejszych kaplic, ufundowana przez Jana Zemełkę, została dobudowana w 1607 roku. Wewnątrz znajduje się barokowe epitafium z popiersiem jej fundatora i herbem Konina. Ponadto w kościele znajduje się ołtarz rokokowy, późnogotycka rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem (XVI w.). Obok kościoła znajduje się wzniesiona na planie krzyża greckiego murowana dzwonnica z 1878 roku.

Perełką gotyckiej architektury jest w Koninie - Gosławicach kościół św. Andrzeja Apostoła. Został wzniesiony w pierwszej połowie XV wieku ufundowany przez właściciela wsi Andrzeja Łaskarza. Do ośmiobocznej nawy przylegają tworząc ramiona krzyża: prezbiterium, dwie kaplice i kruchta. Wewnątrz kościoła są trzy neogotyckie ołtarze z końca XIX wieku oraz ośmioboczna chrzcielnica kamienna z początku XVI wieku. Kościół częściowo zrujnowany w XVII wieku został odbudowany w latach 1755 - 75. Dachy i wieżyczka w stylu neogotyckim pochodzą z końca XIX w.

Synagoga. Budynek bożnicy wybudowano w latach 1825 - 29. W miejsce dotychczasowej drewnianej postawiono okazałą synagogę, powiększając ją w latach osiemdziesiątych o babiniec. Pieniądze na budynek do studiowania talmudu i dom modlitwy zwany bajt - ha - midraszem dał bogaty kupiec koniński Zalman Zander. Pierwotnie budynek stanowił bryłę na założeniu prostokąta. W 1883 roku do strony północnej na całej długości dobudowano dwukondygnacyjny element z przeznaczeniem na salę modlitw dla kobiet, a w części zachodniej przedsionek. Zespolone budynki połączyły dwa niezależne, kryte blachą dwuspadowe dachy.

Sala główna niegdyś w całości dekorowana, obecnie ma zachowane pierwotne, w części zrekonstruowane malowidła na ścianie wschodniej i na czterech kolumnach. Malowidło przedstawia motyw arkad wspierających się na kolumnach. Kolebkowe sklepienie czterokierunkowe o różnych rozpiętościach wsparte jest na kolumnach, i tworzy jednoprzestrzenne wnętrze, które pierwotnie malowane było ornamentem zbliżonym do okuciowego. Obecnie wykonane jest z drzewa modrzewiowego. W ścianie wschodniej znajduje się szafa - arka hakodesz, w świątyni żydowskiej bardzo ozdobna, zasłaniana tkaniną (parochet) na przechowywanie rodałów - fragmenty Tory. Między kolumnami znajdowała się bima - almemor , miejsce czytania rodałów w czasie modlitw.

Klasztor oo. Reformatów ufundowany został w 1631 roku na gruncie ofiarowanym przez Stefana Modlibowskiego, dziedzica Modlibogowic i Wardzynia, w obrębie podmiejskiej wówczas wsi Chwaliszewo. Pierwszy drewniany kościół spłonął w 1661 r. Z fundacji Teofili Wiśniowieckiej wzniesiono nowy murowany kościół. Jest to budowla jednonawowa, utrzymana w formach późnego baroku, zbudowana na rzucie prostokąta z takim samym prezbiterium. Od wschodu brat Mateusz Osiecki wzniósł w 1733 roku zespół murowanych budynków klasztornych. Po upadku Powstania Styczniowego klasztor został skasowany, a jego zabudowania wykorzystano m.in. na potrzeby rosyjskiego garnizonu wojskowego i szpitala.
                                                                                                                   źródło: Urząd Miejski w Koninie